1. You are here:  
  2. Home
  3. Journals
  4. ISSUE 3 - 2025
  5. 01) Executive Talk: Educating Health Systems Science in a Medical School

01) Executive Talk: Educating Health Systems Science in a Medical School

Hits: 39
สารบัญ
Go Back

01

Executive Talk

Educating Health Systems Science in a Medical School

รศ. ดร. นพ.เชิดศักดิ์ ไอรมณีรัตน์
ผู้อำนวยการศูนย์ความเป็นเลิศด้านการศึกษาวิทยาศาสตร์สุขภาพ (SHEE)
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
Image
          วิทยาระบบสุขภาพ (Health systems science) อาจฟังดูเหมือนเป็นคำใหม่ที่อาจารย์แพทย์หลายท่านไม่คุ้นชิน และดูเป็นเรื่องที่อาจารย์รู้สึกว่าตัวเองก็ไม่เคยได้รับการสอนอย่างจริงจังในขณะที่ตนเคยเป็นนักเรียนแพทย์ แต่จริงๆแล้ว การเรียนรู้เกี่ยวกับระบบบริการสุขภาพเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนการสอนแพทย์ในประเทศไทย และในสากลโลก มานานแล้ว เพียงแต่กระจัดกระจายอยู่ในรายวิชาต่างๆ อย่างละนิดอย่างละหน่อย ไม่มีการจัดระเบียบเป็นรายวิชาที่มีตำราเรียบเรียงและจัดหมวดหมู่ความรู้เป็นบทๆ อย่างชัดเจน การที่องค์กรการศึกษาเริ่มตระหนักถึงการจัดการเรียนการสอนเกี่ยวกับ Health systems science อย่างจริงจังนี้ น่าจะเริ่มเห็นได้ชัดเมื่อตอนที่ Accreditation Council for Graduate Medical Education (ACGME) ในประเทศสหรัฐอเมริกา เริ่มจัดให้ System-based practice (SBP) เป็นหนึ่งใน core competency ของแพทย์ ซึ่งข้อกำหนดนี้ทำให้โรงเรียนแพทย์ต้องเริ่มคิดวางแนวทางการสอน และประเมินสมรรถนะผู้เรียนในทักษะที่เกี่ยวข้องกับการทำงานในระบบสุขภาพอย่างจริงจัง ทำให้เริ่มเห็นมีการสอนเนื้อหาเกี่ยวกับ patient safety, quality improvement, population health, health policy, medical informatics กันอย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น และในช่วงราวยี่สิบปีที่ผ่านมา ความจำเป็นในเนื้อหาเกี่ยวกับระบบสุขภาพก็เริ่มชัดเจนมากขึ้น ผู้เชี่ยวชาญเริ่มชี้ให้เห็นปัญหาว่าการที่เราสอนนักศึกษาแพทย์และแพทย์ประจำบ้านโดยเน้นไปที่การเข้าใจโรคและการรักษาในระดับบุคคลผ่านการเรียนรู้ basic science และ clinical science โดยไม่สอนองค์ความรู้เกี่ยวกับระบบสุขภาพอย่างจริงจัง น่าจะเป็นการเตรียมผู้เรียนเข้าสู่ระบบบริการสุขภาพที่ไม่ค่อยเพียงพอ ทำให้มีการกำหนด วิทยาระบบสุขภาพ (Health systems science) เป็นหนึ่งในสามเสาหลักของการจัดการเรียนการสอนในโรงเรียนแพทย์ โดยเนื้อหามุ่งสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการบริหารจัดการระบบบริการสุขภาพ ซึ่งครอบคลุมประเด็นต่างๆ ต่อไปนี้ ประสบการณ์ของผู้ป่วย (patient experience), กระบวนการให้บริการทางการแพทย์ (health care delivery), นโยบายสาธารณสุข (health care policy), เศรษฐศาสตร์สาธารณสุข (ealth economics), สุขภาพประชากร (population health), การสาธารณสุข (public health), ข้อมูลทางคลินิกและเทคโนโลยีทางสุขภาพ (clinical informatics and health technology), คุณค่าในการบริการสุขภาพ (values in health care), การพัฒนาคุณภาพระบบสุขภาพ (health systems improvement), การคิดเชิงระบบ (System thinking), การบริหารจัดการความเปลี่ยนแปลง (change management), กฎหมายและจริยธรรม (ethics and law), ภาวะผู้นำ (leadership), และการทำงานเป็นทีม (teamwork)
Image

          ในประเทศไทย ถึงแม้แพทยสภาจะมีการกำหนดให้ความรู้เกี่ยวกับระบบสุขภาพเป็นส่วนหนึ่งของ เกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ในกลุ่มที่ 5 (การสร้างเสริมสุขภาพ ระบบบริบาลสุขภาพ สุขภาพของบุคคล ชุมชน และประชาชน) แล้วก็ตาม แต่โรงเรียนแพทย์ส่วนใหญ่ยังจัดการเรียนการสอนและประเมินสมรรถนะของผู้เรียนในมาตรฐานวิชาชีพข้อนี้กันไม่ค่อยชัดเจนนัก สาเหตุสำคัญน่าจะมาจากการที่อาจารย์แพทย์ยังไม่ค่อยเข้าใจว่าสิ่งที่เรียกว่า health systems science นี้คืออะไร และควรสอนอย่างไร ทางทีมงานศูนย์ SHEE จึงจัดทำวารสาร SHEE journal ในฉบับนี้ขึ้นมาใน theme: Educating health systems science in a medical school โดยมุ่งหวังจะช่วยสร้างความเข้าใจในวิทยาระบบสุขภาพทั้งในฝั่งผู้สอนและผู้เรียน ว่าจะต้องสอนอะไรบ้าง สอนอย่างไร ประเมินอย่างไร ทางทีมงานเชื่อมั่นว่า หากอาจารย์เริ่มเห็นภาพว่าเนื้อหาวิทยาระบบสุขภาพนี้ เป็นเนื้อหาที่เป็นประโยชน์ มีแนวทางการสอนที่มีประสิทธิภาพที่ทำได้ไม่ยาก และมีแนวทางการวัดและประเมินผลที่มีความน่าเชื่อถือ อาจารย์แพทย์น่าจะนำไปประยุกต์ใช้ในห้องเรียนของตนทำให้เกิดการสอน health systems science ที่มีความชัดเจนมากขึ้น 

          ทางทีมงานวารสาร ได้รวบรวมบทความจากอาจารย์ผู้เชี่ยวชาญในวิทยาระบบสุขภาพนี้ มานำเสนอให้ท่านผู้อ่าน เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับแนวทางการจัดการเรียนการสอนและประเมินผู้เรียนในด้าน health systems science ในโรงเรียนแพทย์ เริ่มจากการชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการสอนการคิดเชิงระบบ วิธีการสอน health systems science ทั้งในระดับก่อนและหลังปริญญา และแนวทางการประเมินสมรรถนะผู้เรียนในด้าน health systems science นอกจากนี้ทีมงานยังได้นำเสนอมุมมองของนักศึกษาแพทย์เกี่ยวกับการเรียนการสอน health systems science ด้วย ในบท สับ สรรพ ศัพท์ ก็มีการนำเสนอศัพท์ที่เกี่ยวกับ health systems science ที่น่าสนใจหลายคำ ได้แก่ healthcare ecosystem, value-based care, population health, system thinking และในบท education movement ตัวผมเองก็นำเสนอแนวทางการพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนการสอนเรื่อง health systems science ที่เหมาะกับบริบทประเทศไทยที่ท่านผู้อ่านสามารถนำไปปรับใช้ได้ในโรงเรียนแพทย์ของตนทันที

          นอกจากเนื้อหาสาระเกี่ยวกับการศึกษา health systems science ที่อัดแน่นในวารสารนี้แล้ว ทางทีมงานยังคงนำเสนอบทความประจำ ที่มีเรื่องน่าสนใจทางการศึกษามาบอกเล่าให้ท่านผู้อ่านเช่นเคย ในบทความ เชิด-ชู ฉบับนี้ทีมงานได้ไปสัมภาษณ์ รศ. พญ. กลีบสไบ สรรพกิจ ผู้ได้รับรางวัลอาจารย์ดีเด่น ระดับคลินิก ทุนเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี ประจำปี 2566 ในบท SHEE sharing ก็มีการนำเสนอบทความเกี่ยวกับ system citizenship ซึ่งช่วยตอกย้ำให้เห็นความสำคัญของวิทยาระบบสุขภาพที่กล่าวถึงในวารสารนี้ ในบท SHEE research มีเนื้อหาที่น่าสนใจเกี่ยวกับการประยุกต์หลัก beneficence มาพิจารณาในการออกแบบงานวิจัยการศึกษา และบท Click&Go with technology เป็นการนำเสนอเรื่องการสอน health systems science ในยุคที่มี Artificial intelligence (AI) นอกจากนี้ ท่านรองคณบดีฝ่ายการศึกษาก่อนปริญญายังมา update ความก้าวหน้าทางการพัฒนาการศึกษาของคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลอีกด้วย

          เราทุกคนกำลังก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ของการเรียนแพทย์ ที่แพทย์จะไม่เพียงรักษาคนเท่านั้น แต่ต้องรักษาระบบสุขภาพไว้ให้ยั่งยืนด้วย ในฐานะอาจารย์แพทย์ที่อยู่ในยุคที่เต็มไปด้วยปัญหาเชิงระบบที่รอการแก้ไขอย่างจริงจัง เราทุกคนต้องช่วยกันปรับเปลี่ยนการเรียนการสอนของเรา ไม่เพียงแต่จะสอนให้ผู้เรียนของเราเข้าใจโรค เข้าใจปัญหาในคนไข้แต่ละคน แต่เราต้องช่วยทำให้ผู้เรียนของเราเข้าใจระบบสุขภาพ และช่วยกันพัฒนาระบบสุขภาพของเราให้แข็งแรงพร้อมบริการแก่ประชาชนทุกคนอย่างมีประสิทธิภาพไปอีกนานๆ ครับ ผมอยากให้อาจารย์ทุกท่านเปิดใจ รับเอาแนวทางการจัดการเรียนการสอน health systems science ที่พวกเราได้นำเสนอในวารสารฉบับนี้ไปปรับใช้กันนะครับ

Image


          ในวารสารฉบับนี้ท่านผู้อ่านจะพบการปรับเปลี่ยนสำคัญอันหนึ่งของวารสารคือ การปรับ user interface จากระบบเดิมที่เป็น pdf download ให้เป็น web-based viewing ซึ่งทางทีมงานวิเคราะห์แล้วน่าจะทำให้ประสบการณ์การอ่านบทความต่างๆของทุกท่านดีขึ้น อย่างไรก็ตามทางทีมงานก็พร้อมรับคำแนะนำ ข้อติชม และคำถามต่างๆ จากท่านผู้อ่านเสมอครับ อยากให้วารสารเราปรับอย่างไร อยากให้มีเนื้อหาอะไรมานำเสนอ ก็อย่าได้ลังเลที่จะส่งข้อความมาให้ทีมงานนะครับ

รศ. ดร. นพ.เชิดศักดิ์  ไอรมณีรัตน์
ผู้อำนวยการศูนย์ความเป็นเลิศด้านการศึกษาวิทยาศาสตร์สุขภาพ (SHEE)
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
email : This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

แนะนำสำหรับคุณ



ท่านสามารถเก็บคะแนน CPD / CME ได้จากระบบ SHEE Online Course โดยสามารถ Click ที่ปุ่มด้านล่างนี้เพื่อเข้าสู่ระบบ

 

Free Joomla! templates by Engine Templates