Page 81 - 3_2023_journal
P. 81
เรื่องที่ 3 ปรับตัวจากคนนอกสู่คนใน เรื่องที่ 4 แนวทางการสังเกต
เนื่องจากผลการสังเกตจะน่าเชื่อถือหรือไม่ขึ้นอยู่กับ 2 ปัจจัย คือ ก่อนการสังเกต นอกจากเตรียมตัวเราแล้ว ต้องวางแผนก่อนลงพื้นที่ทุกครั้งก็สำาคัญครับ เพราะเรา
1) ความไว้วางใจ การยอมรับให้เป็น “สมาชิก” ในพื้นที่นั้นๆ ไปสังเกตคน ความท้าทายจึงเกิดขึ้นเพราะคำาว่า “โอกาส” แนวทางในการเก็บข้อมูลจึงมี 2 วิธีการครับ
ถ้าคนในพื้นที่ยอมรับแล้วก็เป็นเรื่องปกติที่จะแสดงพฤติกรรมจริง
ออกมาให้เห็น ซึ่งถ้าหากผู้วิจัยเป็นคนในพื้นที่ คุ้นเคยมาก่อนหน้า 1) สังเกตและจดทุกอย่างในพื้นที่ที่พบเห็น เพื่อบันทึกทุกอย่างที่เป็น
แล้วก็ไม่ต้องเสียเวลาทำาความรู้จัก ปรับจูนกัน เมื่อกล่าวถึงเรื่องนี้มักมี โอกาสจะตอบคำาถามวิจัย เหมือนการเขียนบรรยายเรื่องราวลงใน
คำาถามต่อมาว่า เราควรบอกให้ทุกคนรู้ไหมว่าเรามาสังเกตเพื่อทำาวิจัย สมุดบันทึกส่วนตัว โดยใช้หลักการ ใคร (จำานวน ลักษณะทั่วไปและ
คำาตอบนี้อภิปรายกันได้หลากหลาย คนที่ตอบว่า ไม่ควรบอกเพราะ แปลกตา สถานะสังคม) ทำาอะไร (ทำาคนเดียว หรือทำากิจกรรมร่วมกับ
ควรปกปิดสถานะที่แท้จริงเพื่อให้คนในพื้นที่ไม่แตกตื่น ถ้าบอกแล้ว คนอื่น) ที่ไหน (สถานที่ บริเวณที่เกิดเหตุการณ์) อย่างไร (ทำาบทบาท
คนในพื้นที่จะมองเราเป็นคนแปลกหน้า จะไม่แสดงธาตุแท้ออกมา อะไรอยู่ เรียงลำาดับเหตุการณ์ก่อนหลัง) ข้อดี คือ ได้ข้อมูลมากทั้งที่
ให้เห็น เก็บข้อมูลวิจัยให้เสร็จก่อนค่อยมาเฉลย ก็ตอบได้ครับ (และ เกี่ยวและไม่เกี่ยวกับคำาถามวิจัย สังเกตทุกคน ไม่กำาหนดเวลาสถานที่
ก็ต้องไปตอบกับ IRB ในสถาบันของผู้อ่านด้วยว่า มันไม่มีทางเลือก เก็บข้อมูล เช่น
อื่นจริงๆ จึงต้องทำาแบบนั้น) แต่ผมอาจมองต่างไป ก็บอกไปเลยครับ “ฉันสังเกตเห็นในห้องที่ถ่ายทอดสัญญาณภาพและเสียง
ว่าจะมาทำาวิจัย แล้วถ้าคนในพื้นที่นั้นทำาอะไร เราก็ไปช่วยเขาทำางาน มาจากห้องบรรยายใหญ่ พบว่า นักศึกษาชั้นปี 2 แถวหน้าที่นั่งใกล้กับจอ
ให้ความเห็นที่เป็นประโยชน์ ระยะทางพิสูจน์ม้า กาลเวลาพิสูจน์ โทรทัศน์ จดข้อความที่อาจารย์บรรยาย ขณะที่นักศึกษาส่วนใหญ่ตั้งแต่
คน ค่อยๆ รู้จักกันไปให้คนในพื้นที่เปลี่ยนสถานะจากคนนอกมาเป็น แถวสองไป มองหน้าจอเฉยๆ บางส่วนนั่งเล่นเกมออนไลน์ในมือถือ เมื่อสอนไปสัก 30 นาที นักศึกษา
สมาชิกคนในเอง แบบนี้ยั่งยืนกว่าครับ แต่ถ้าผู้อ่านบอกว่า เฮ้ย ! ฉัน แพทย์แถวหลังสุดนอนหลับ และนักศึกษาแพทย์ที่เล่นเกมออนไลน์ในมือถือเริ่มจับกลุ่มพูดคุยกัน” แต่วิธี
ไม่ได้มีเวลามากขนาดนั้น เราก็มีวิธีการที่จะช่วยลดเวลาทำางานได้ครับ การเก็บข้อมูลแบบนี้ก็มีข้อจำากัด คือ ใช้เวลานานและผู้วิจัยอาจมีอคติเกิดความลำาเอียงในการจดบันทึก
เช่น ลองเก็บข้อมูลจากบุคคลแวดล้อมหลายคน ใช้ผู้วิจัยที่มาจากหลาย ระหว่างสังเกตได้
ภาควิชา หรือใช้วิธีเก็บข้อมูลที่มากกว่าหนึ่งวิธี แล้วนำาผลมาเปรียบ 2) สังเกตเฉพาะสิ่งที่ตอบคำาถามวิจัย จากการสังเกตและจดทุกอย่าง ก็มีนักวิจัยเชิงคุณภาพรุ่นใหม่
เทียบกัน ก็ช่วยทำาให้งานวิจัยน่าเชื่อถือได้ครับ แถมไม่เสียความรู้สึก เสนอว่า มันเหนื่อยนะ ในเมื่อมีทฤษฎีเป็นขอบเขตที่สนใจแล้ว ก็เลือกกำาหนดไปเลยว่าจะสังเกตใคร
เมื่อต้องจากลากันไปครับ สังเกตพฤติกรรมอะไร ช่วงเวลาใด สถานที่ไหนที่เราคิดว่ามีโอกาสจะตอบคำาถามวิจัยไปเลย ข้อดี คือ
2) ความเข้าใจในวัฒนธรรม เราคงต้องยอมรับว่าในทุกพื้นที่ ใช้เวลาน้อยกว่าและข้อมูลที่ได้จะมีอคติน้อยกว่าการจดบันทึกทุกอย่าง เพราะสนใจดูพฤติกรรมบางอย่าง
มีค่านิยม วิธีคิดที่แตกต่างกัน ส่งผลต่อพฤติกรรมและวิธีปฏิบัติของ ผลเป็นความถี่หรือร้อยละ สรุปเป็นแบบแผนพฤติกรรมได้ง่าย เช่น ผู้วิจัยต้องการสังเกตประเด็น
คนด้วย เช่น ผมทำางานที่ศูนย์ SHEE ที่นี่เจ้านายไม่บังคับว่าจะต้องมาที่ ความตั้งใจเรียน ผู้วิจัยก็จะเขียนขอบเขตในการสังเกต ดังนี้
ทำางานทุกวัน ขอให้งานมีผลลัพธ์ที่ดีก็พอ แต่วิธีปฏิบัตินี้ไม่เหมือนกับที่ ตัวแปร : ความตั้งใจเรียน
ภาควิชาคลินิก เพราะภาควิชามีงานบริการ มีผู้ป่วยต้องดูแล คนที่ ใคร : นักศึกษาที่กำาลังเรียนอยู่ในห้องบรรยาย
ทำางานในภาควิชาคลินิกจึงจำาเป็นต้องมาที่ทำางานทุกวัน หรือถ้ามีเหตุ สถานที่ : ห้องบรรยายที่มีอาจารย์สอนอยู่และที่ถ่ายทอดสดผ่านจอโทรทัศน์
ฉุกเฉินโทรเรียกก็ต้องมา ความแตกต่างแบบนี้ ถ้าผมจะไปสังเกตที่ เวลา : รายวิชา SIHE 544 สังเกตเวลา 17.00-20.00 น. บันทึกข้อมูลทุก 30 นาที วันที่ 15, 30 พ.ย.66
ภาควิชาคลินิก ผมก็คือคนนอกที่ไม่รู้เรื่องอะไรเลยแม้จะทำางานอยู่ พฤติกรรมที่สนใจ : 3 พฤติกรรม คือ 1) ตอบสนองระหว่างบรรยาย 2) ตอบและตั้งคำาถาม 3) การทำา
ในคณะเดียวกัน หน้าที่ผมนอกจากจะไปสิงอยู่ในพื้นที่ให้คนยอมรับ กิจกรรมในห้องเรียน หน่วยในการนับ : จำานวนคนและความถี่ที่แสดงพฤติกรรม
ผมต้องอธิบายสิ่งที่เห็นให้ตรงกับมุมมอง วิธีคิดของคนในภาควิชา เครื่องมือที่ใช้ : แบบสังเกตรูบริก ดังรายละเอียด
คลินิกแสดงออกมาด้วย ผลจึงจะน่าเชื่อถือครับ
78
